«Αστέρι που προτίμησε τη θάλασσα»..έτσι περιγράφουν οι ντόπιοι το νησί τους και δεν έχουν και πολύ άδικο. Ανάμεσα στη Νίσυρο και τη Χάλκη, βρίσκεται το νησί με τα επτά κάστρα, η πανέμορφη Τήλος με τα εξίσου όμορφα πανηγύρια:
Για κάθε εκκλησάκι που έχει η Τήλος γίνεται και η ανάλογη θρησκευτική γιορτή:
Το μεγάλο τριήμερο πανηγύρι του Αγίου Παντελεήμονα, προς τιμήν του πολιούχου της Τήλου, γίνεται από τις 25 έως τις 27 Ιουλίου με σημαντικότερη εκδήλωση αυτή της 26ης Ιουλίου, παραμονής της εορτής.
Το πέτρινο μοναστήρι με τα βοτσαλωτά δάπεδα, τις παλιές τοιχογραφίες και τα πανύψηλα δέντρα βρίσκεται στο τέρμα του μοναδικού ασφαλτόδρομου που διασχίζει το νησί. Κρεμασμένο σε μια άγρια βραχώδη αγκαλιά, ατενίζει το απέραντο γαλάζιο σαν μοναχικός φρουρός στο τέλος του πουθενά. Το παράδοξο σ' αυτό το απόμακρο μέρος είναι οι κάτοικοί του: ελάφια, παγόνια, κότες, γάτες, πουλιά, τόσο εξοικειωμένα με τον κόσμο.. Με ή χωρίς γλέντι στους πάγκους κάτω από τα πλατάνια θα σας σερβίρουν την πιο αγνή, απλή κι ανεπιτήδευτη κουζίνα: ντοματοσαλάτες με κάππαρη, ομελέτες, πατατούλες, όλα χορταστικά και σπιτικά. Πρόκειται για ένα θαυμάσιο και λαμπρό πανηγύρι που συγκεντρώνει κόσμο από όλα τα Δωδεκάνησα. Τα παλιά χρόνια τα κορίτσια της Τήλου φορώντας την ολόλευκη, πλουμιστή με κεντίδια στολή του νησιού συγκεντρώνονταν εννιά μέρες πριν από την γιορτή στο μοναστήρι για το «νιάμερο», φρόντιζαν για την καθαριότητα του χώρου ώστε όλα να είναι έτοιμα για το πανηγύρι, τραγουδώντας και συχνά κεντώντας τα προικιά τους με την περίφημη βελονιά που μέχρι σήμερα θαυμάζεται από τους ειδικούς στο κέντημα της πουκαμίσας, που ονομάζεται «πλαϊμαλος», ενώ παράλληλα τραγουδούσαν:
«Άγιε μου Παντελεήμονα, έβγ΄ από το θρονί σου,
να δεις χαρές που γίνονται από ’ξω από το πλατύ σου.
Άι- Παντελεημονάκη μου, μαρμαροθεμελιωτή,
βλέπε τον ούλο τον ντουνιά και τη δική μου νιότη.
Άι Παντελεήμονα, χαίρου τις καρυδιές σου,
βλέπε και την ξενολογιά που ΄ρχεται στις χαρές σου.
Στον Άι Παντελεήμονα, στο δήμαν από πίσω,
έχει κιτριά και λεμονιά και πα’ να τη ποτίσω.
Άι Παντελεημονάκη μου, γιατρέ, καθηγητή μου,
πολλές καρδιές εγιάτρεψες, γιάνε και την δική μου.
Άι Παντελεημονάκη μου, γιατρέ χωρίς νυστέρι,
αχ, γιάνε την πληγή όπου ’χω στο τζιέρι.
Άγιε μου Παντελεήμονα με τ΄ ασημένιο χέρι,
πρόσεχε το πουλάκι μου που ’ναι στα ξένα μέρη......
Στις 28 Ιουλίου, την επομένη της γιορτής του Αγίου Παντελεήμονα, στην πλατεία του Μεγάλου Χωριού, πρωτεύουσας του νησιού με τη θαυμάσια αρχιτεκτονική, πιστή στο παραδοσιακό χρώμα, που συνδυάζεται με τη φύση, κάτω από τη σκιά του κάστρου των Ιπποτών η εκκλησιαστική επιτροπή του ναού οργανώνει το «χορό της κούπας» με παραδοσιακή μουσική, τραγούδι και χορό. Ο πρώτος που σέρνει το χορό κρατάει στο χέρι του μια κούπα, μέσα στην οποία έχει βάλει χρήματα. Ο επόμενος που θα βάλει χρήματα στην κούπα, θα σύρει με τη σειρά του το χορό, ο επόμενος το ίδιο και έτσι γίνεται όλο το βράδυ.
Την παραμονή του Δεκαπενταύγουστου όλοι οι δρόμοι οδηγούν στο Μικρό Χωριό. Εγκαταλελειμμένο από χρόνια, είναι πια ένας σωρός χαλάσματα. Την ημέρα δεν θα πετύχετε ψυχή, με το που πέφτει η νύχτα όμως εδώ χτυπά η καρδιά του νησιού. Όχι μόνο στο πανηγύρι της κατάλευκης Θεοτόκισσας, αλλά κάθε βράδυ, αφού σ' ένα από τα παλιά σπίτια στεγάζεται το πιο μπιτάτο μπαρ του νησιού.
Τελευταία ευκαιρία για πανηγύρι δίνουν τα εννιάμερα της Παναγίας στις 23 Αυγούστου : Οι κάτοικοι του Μεγάλου Χωριού γιορτάζουν με λαμπρότητα την Παναγιά την Καμαριανή με ένα πανηγύρι που κρατάει τρεις μέρες και οι κάτοικοι των Λιβαδίων γιορτάζουν την Παναγία την Πολίτισσα.
Να αναφέρουμε, τέλος ότι στο ερειπωμένο Μικρό Χωριό στις 31 Αυγούστου γιορτάζεται με πολύ κέφι και λαμπρότητα το πανηγύρι της Τιμίας Ζώνης και ότι στην πατροπαράδοτη αναπαράσταση του Λαζάρου (τις «Λουππιές») τα παιδιά βάζουν ένα αγόρι κάτω από κλαδιά δέντρων, ενώ γύρω - γύρω τα υπόλοιπα τραγουδούν το τραγούδι του Λαζάρου!
