Η Αστυπάλαια, Αστυπαλιά ή Αστροπαλιά, το βορειοδυτικότερο νησί της Δωδεκανήσου, κείται στη μέση του πελάγους σε σχήμα πεταλούδας, απέχει ισόποσα από την Αμοργό, την Ανάφη και την Κω, με την αρχιτεκτονική, τη μουσική του και την καρδιά του πιο κοντά στις Κυκλάδες…
Στις 2 Φεβρουαρίου γίνεται στο νησί το πανηγύρι της Παναγιάς της Φλεβαριώτισσας, χειμερινό σημείο συνάντησης των Αστυπαλαιωτών με παραδοσιακούς χορούς, φαγητό και άφθονο κρασί. Το μοναστήρι της Παναγιάς Φλεβαριώτισσας περιλαμβάνει τον κυρίως ναό και μια σειρά χαμηλών κτισμάτων με ένα ευρύχωρο προαύλιο. Η πανέμορφη κάτασπρη εκκλησία, καμαροσκέπαστη σταυροειδούς τύπου, με τρούλο να στηρίζεται σε τέσσερα οξύκορφα τόξα γοτθικού τύπου, μπορεί να δεχθεί πάνω 50 πιστούς. Στο βορεινό τοίχο της, μέσα σε μια μικρή σπηλιά υπάρχει ένα παρεκκλήσι όπου σύμφωνα με τη παράδοση βρέθηκε η εικόνα της Παναγιάς.
Την προπαραμονή της Υπαπαντής ετοιμάζουν τον «Λαμπριανό» (αρνί στο φούρνο με γέμιση), τα γιαπράκια, τα πουγκιά, τις λαμπρόπιττες.
Οι νοικοκυρές κόβουν το κρέας, καθαρίζουν τις συκωταριές, τα πόδια, το κεφάλι, ετοιμάζουν την γέμιση με τα ψηλοκομμένα συκωτάκια, το τσιγαρισμένο κρεμμυδάκι και τα μπαχάρια τα οποία αφού σιγοβράσουν, αναδεύονται και βράζουν για πέντε λεπτά με το ρύζι. Η γέμιση τοποθετείται μέσα στη κοιλιά του ζώου, η οποία ράβεται και μπαίνει στο φούρνο όπου μένει σε σιγανή φωτιά όλο το βράδυ. Ετοιμάζουν επίσης τα γιαπράκια (ντολμάδες από λάχανο ή αμπελόφυλλα), τα πουγκιά ( τηγανητά πιτάκια με τυρί ή με χόρτα εποχής) και μεζέδες. Όλα αυτά μεταφέρονται το απόγευμα της παραμονής στο μοναστήρι, λίγο πριν τον Εσπερινό.
Το μεγαλύτερο πανηγύρι του νησιού γίνεται το Δεκαπενταύγουστο στην Παναγιά την Πορταϊτισσα από τις 14 έως τις 16 Αυγούστου. Τη παραμονή, μετά τον εσπερινό, στήνεται γλέντι στον περίβολο της εκκλησίας και ανήμερα, έξω από την εκκλησία, μαγειρεύουν το «Λαμπριανό». Την επομένη, γίνονται αγώνες κολύμβησης, το «γιαουρτοτάϊσμα» (με δεμένα μάτια ταΐζει ο ένας τον άλλον γιαούρτι) και ο «πετεινός» (δένουν έναν ψεύτικο πετεινό στην άκρη μιας ξύλινης κολόνας που έχουν αλείψει με γράσο) και ο συναγωνισμός έγκειται στο ποιος θα φτάσει πρώτος στον κόκορα, περπατώντας επάνω στο γράσο!
Στις 4 Σεπτεμβρίου πραγματοποιείται η περιφορά της εικόνας και των λειψάνων του οσίου Ανθίμου στη Χώρα με κατάληξη στο Δήμο και από εκεί στο σπίτι του «γιορταστή», με αγιασμό και λαμπρή γιορτή.
Στις 8 Σεπτεμβρίου γίνεται το πανηγύρι της Παναγιάς του Θωμά στο Βαθύ, με φαγοπότι, κρασοκόπι και νησιώτικους χορούς.
Να αναφέρουμε επίσης τα όμορφα και γραφικά πανηγύρια της Παναγιάς της Πουλαριανής στις 8 Σεπτεμβρίου, του Αγίου Δημητρίου στις 26 Οκτωβρίου, του Αγίου Παντελεήμονα στις 27 Ιουλίου και του Σωτήρα Χριστού στις 6 Αυγούστου.
